Iga Leszczyńska (red. Infor.pl): Panie Doktorze, ostatnio wiele mówi się na temat błonicy. Co warto o niej wiedzieć?
dr hab. n.med. Tomasz Dzieciątkowski: Przyczyną błonicy jest zakażenie maczugowcem błonicy – Corynebacterium diphtheriae – bakterią która została po raz pierwszy wyizolowana w 1884 roku przez Friedricha Loefflera. Objawy błonicy jako choroby wynikają wyłącznie z obecności białkowej toksyny błoniczej kodowanej przez bakteriofaga (wirusa bakteryjnego); sama choroba jest więc toksemią. Możliwe jest zakażenie bakteriofagiem także innych ściśle spokrewnionych z Corynebacterium diphtheriae innych maczugowców, takich jak: Corynebacterium ulcerans oraz Corynebacterium pseudotuberculosis, co sprawia, że i one mogą wywołać zachorowania na błonicę. Trzeba jednak zaznaczyć, że o ile jedynym gospodarzem C. diphtheriae jest człowiek, to zarówno C. ulcerans i C. pseudotuberculosis mogą być przenoszone na człowieka przez zwierzęta, w tym zwierzęta towarzyszące, jak psy i koty.
Objawy błonicy
IL.: Jakie są objawy błonicy?
TD.: Błonica gardła objawia się zazwyczaj bólem gardła, gorączką 38°C lub wyższą, dreszczami, bólem głowy, chrypką, może występować również kaszel. W miejscach wniknięcia do organizmu maczugowce błonicy wywołują martwicę tkanek, tzw. błony rzekome, które mają postać szarych, półprzezroczystych lub czarnych nalotów, krwawiących przy próbie oderwania. Powiększeniu ulegają także szyjne węzły chłonne, pojawia się wówczas obrzęk szyi tworzący tzw. byczą szyję czy też szyję Nerona. Wytwarzana przez C. diphtheriae toksyna błonicza przenika także do krwiobiegu i wszystkich narządów, powodując uszkodzenie mięśnia sercowego, zaburzenia przewodnictwa i możliwość bloku serca, a także powikłania neurologiczne. Niestety dotyczy to zwłaszcza dzieci. W przypadku rzadkiej postaci, jaką jest błonica skóry do zakażenia może dojść przez bezpośredni kontakt z nosicielem lub osobą chorą. W początkowym stadium na skórze pojawia się grudka, która z czasem przechodzi w przewlekłe owrzodzenie charakteryzujące się ostro odgraniczonymi brzegami pokrytymi szarobrązowym nalotem.
Leczenie błonicy
IL.: Jakie jest leczenie błonicy?
TD.: Błonica dróg oddechowych zawsze wymaga leczenia szpitalnego, które polega na podawaniu antytoksyny, a więc surowicy zawierającej przeciwciała skierowane przeciwko toksynie błoniczej oraz pomocniczym stosowaniu antybiotyków. Przy podejrzeniu błonicy należy się pilnie zgłosić do lekarza, gdyż szybkie podanie antytoksyny decyduje o wyniku leczenia. Antybiotykoterapia z użyciem erytromycyny, penicyliny, rzadziej metronidazolu, ma znaczenie wyłącznie pomocnicze, głównie by ograniczyć szerzenie się bakterii w populacji oraz możliwość innych bakteryjnych zakażeń gardła. Ponadto terapia polega na spoczynkowym trybie życia, wyrównywaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i zaburzeń krzepnięcia oraz podawaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. W krańcowych przypadkach błonicy krtani konieczna często jest intubacja lub tracheotomia, które ratują życie choremu poprzez udrożnienie dróg oddechowych.
Szczepienia a zachorowanie na błonicę
IL.: Czy pomimo szczepienia można zachorować na błonicę?
TD.: Niestety tak i to z kilku powodów. Pierwszym jest fakt, że z upływem czasu odporność poszczepienna przeciwko błonicy maleje. Dlatego też osobom dorosłym zalecane są dawki przypominające szczepionki co 10 lat. Są one w szczególności proponowane osobom podróżującym oraz tym, które mają kontakt z osobami przybywającymi z krajów endemicznego występowania błonicy. Drugim jest możliwość zakażenia szczepami nietoksynotwórczymi Corynebacterium diphteriae, a także C. ulcerans, jako że szczepionka przeciwko błonicy zabezpiecza przed jej toksyną, a nie samym zakażeniem bakteryjnym. Dotyczy to jednak w przeważającej mierze przypadków błonicy skóry, nie zaś dróg oddechowych.
IL.: Co można zrobić, żeby uchronić się przed błonicą?
TD.: Kluczową rolę w profilaktyce błonicy odgrywają obowiązkowe szczepienia przede wszystkim dzieci i młodzieży. Szczepionka przeciwko błonicy zalicza się do szczepionek inaktywowanych i zawiera oczyszczoną nieaktywną toksynę błoniczą (toksoid, anatoksynę błoniczą). W Polsce obowiązkowe i bezpłatne szczepienia przeciw błonicy obejmują dzieci i młodzież do ukończenia 19 roku życia. Są one realizowane z użyciem szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP), a w przypadku przeciwwskazań do szczepień przeciwko krztuścowi szczepionką DT (przeciw błonicy i tężcowi) lub rzadziej szczepionką monowalentną D (przeciw błonicy). U osób z tzw. kontaktu, a więc po zetknięciu się z chorobą, stosowana jest także profilaktyka antybiotykowa z użyciem penicyliny prokainowej albo erytromycyny.
IL.: Gdzie i w jakim wieku jest największe zagrożenie zakażeniem błonicą?
TD.: Błonica dróg oddechowych jest bardzo rzadka w większości krajów Unii Europejskiej. Jednak błonica jest nadal powszechna w krajach rozwijających się, w których wskaźniki szczepień są niskie. Skórna postać choroby występuje głównie w regionach tropikalnych i często u osób zaniedbanych. Osobami, które są bardziej narażone na zachorowanie na błonicę, są dzieci, ale i także dorośli, którzy nie mają aktualnych szczepień oraz osoby podróżujące do obszarów endemicznego występowania błonicy (Afryka, Azja Płd-Wsch.). Należy pamiętać, iż błonica powinna zostać potwierdzona badaniami laboratoryjnymi wymazów pobranych z gardła i nosa pacjenta – w tym obligatoryjnie testem na obecność toksyny błoniczej.
![Coraz więcej zwolnień z powodu zaburzeń psychicznych [DANE ZUS]](https://g.infor.pl/p/_files/38437000/zwolnienie-lekarskie-zaburzenia-psychiczne-pracownik-lekarz-38436951.jpg)
