Rak wątroby – jak go rozpoznać? Oto pierwsze objawy choroby

Rak wątroby to podstępna choroba, która często rozwija się bez wyraźnych objawów we wczesnych stadiach, co utrudnia jej szybkie wykrycie. Jednak istnieje szereg symptomów, które mogą wskazywać na problemy z wątrobą i wymagają szczególnej uwagi, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka, takich jak pacjenci z marskością wątroby czy przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C. Wczesne rozpoznanie objawów, takich jak przewlekłe zmęczenie, ból w nadbrzuszu czy żółtaczka, może znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie i poprawić rokowanie.

Rak wątroby - co to za choroba?

Rak wątroby, zwany także rakiem wątrobowokomórkowym (HCC), jest złośliwym nowotworem wywodzącym się z komórek wątroby, zwanych hepatocytami. Stanowi on około 80–90% wszystkich pierwotnych nowotworów złośliwych tego narządu i jest piątym najczęściej występującym nowotworem na świecie.

W Polsce rak wątroby jest diagnozowany u około 2000–3000 osób rocznie. Z uwagi na czynniki ryzyka, takie jak nadużywanie alkoholu, zakażenia wirusowe (HBV, HCV) oraz palenie tytoniu, większą część pacjentów stanowią mężczyźni. ​

Niestety, rak wątroby charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. W ciągu ostatnich 20 lat śmiertelność z jego powodu wzrosła o ponad 50%, a 5-letni wskaźnik przeżycia wynosi zaledwie 16%. Wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla poprawy rokowań, jednak często jest utrudnione ze względu na niespecyficzne objawy we wczesnych stadiach.​ Poniżej przedstawiamy 5 najwcześniejszych sygnałów, które mogą wskazywać na tę chorobę.

Objaw raka wątroby: Niewyjaśniona utrata masy ciała

Niewyjaśniona utrata masy ciała jest jednym z kluczowych wczesnych objawów raka wątroby, który często bywa bagatelizowany zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. W kontekście onkologii, za istotną uważa się utratę masy ciała przekraczającą 5% w ciągu 6 do 12 miesięcy, której nie można przypisać zmianom w diecie, aktywności fizycznej czy innym znanym czynnikom. ​

Mechanizmy prowadzące do utraty masy ciała w raku wątroby:

• Zmniejszenie apetytu: Nowotwór może wpływać na metabolizm oraz produkcję cytokin, co prowadzi do utraty łaknienia.​
• Zaburzenia metaboliczne: Rak wątroby może powodować nieprawidłowości w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów, co skutkuje katabolizmem mięśni i tkanki tłuszczowej.​
• Nudności i wymioty: Obecność guza w wątrobie może prowadzić do objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak nudności czy wymioty, co dodatkowo ogranicza przyjmowanie pokarmów.​
• Wzmożony wydatek energetyczny: Organizm walczący z nowotworem często zużywa więcej energii, co w połączeniu z mniejszym spożyciem kalorii prowadzi do utraty masy ciała.​

Jeśli pacjent doświadcza takiego objawu, zwłaszcza w połączeniu z innymi symptomami, takimi jak osłabienie, żółtaczka czy ból w prawej górnej części brzucha, konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem.​

Masz te objawy? Oto 5 wczesnych symptomów raka trzustkiZobacz również

Wczesne wykrycie raka wątroby jest kluczowe dla skuteczności leczenia. Niestety, ze względu na niespecyficzność objawów, takich jak niewyjaśniona utrata masy ciała, diagnoza często stawiana jest w zaawansowanym stadium choroby. Dlatego istotne jest, aby zarówno pacjenci, jak i lekarze byli świadomi znaczenia tego symptomu i podejmowali odpowiednie działania diagnostyczne w odpowiednim czasie.​

Objaw raka wątroby: Przewlekłe zmęczenie i osłabienie

Przewlekłe zmęczenie i osłabienie to jeden z najczęściej zgłaszanych przez pacjentów objawów wczesnego stadium raka wątroby. Choć symptomy te mogą być związane z wieloma schorzeniami, w kontekście nowotworów wątroby mają szczególne znaczenie ze względu na kluczową rolę tego narządu w metabolizmie organizmu. Wątroba odpowiada za detoksykację, magazynowanie energii oraz produkcję białek niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku rozwoju raka wątroby, jej zdolność do wykonywania tych funkcji jest upośledzona, co prowadzi do nagromadzenia toksyn, zaburzeń metabolicznych oraz niedoborów energetycznych. Badanie opublikowane w „Journal of Hepatology” (2018) wskazuje, że aż 70-80% pacjentów z rakiem wątroby zgłasza przewlekłe zmęczenie jako jeden z pierwszych objawów choroby, często poprzedzający bardziej specyficzne symptomy, takie jak ból w prawym podżebrzu czy żółtaczka.

Przewlekłe zmęczenie w przypadku raka wątroby może wynikać z kilku mechanizmów:

• Zaburzenia metabolizmu glukozy – wątroba odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu cukru we krwi, a jej dysfunkcja prowadzi do hipoglikemii, która objawia się osłabieniem i brakiem energii.
• Niedokrwistość – nowotwór wątroby często powoduje przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego, co skutkuje niedoborem żelaza i anemią, a w konsekwencji – uczuciem zmęczenia.
• Zaburzenia syntezy białek – wątroba odpowiada za produkcję albumin, których niedobór prowadzi do obrzęków i ogólnego osłabienia organizmu.
• Toksyczne działanie metabolitów – niewydolność wątroby powoduje gromadzenie się toksyn, takich jak amoniak, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie mózgu i powodują uczucie wyczerpania.

Warto podkreślić, że przewlekłe zmęczenie w przypadku raka wątroby często jest bagatelizowane przez pacjentów, którzy przypisują je stresowi, przepracowaniu lub starzeniu się. Jednak w połączeniu z innymi objawami, takimi jak utrata masy ciała, brak apetytu czy dyskomfort w nadbrzuszu, może stanowić ważny sygnał alarmowy. Dlatego w przypadku utrzymującego się zmęczenia, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka (np. z marskością wątroby, przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C), konieczna jest konsultacja z lekarzem i wykonanie badań diagnostycznych, w tym USG jamy brzusznej oraz oznaczenia markerów nowotworowych, takich jak AFP (alfa-fetoproteina).

Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania? 6 sygnałów, na które warto zwrócić uwagęZobacz również

Objaw raka wątroby: Ból i dyskomfort w górnej części brzucha

Ból i dyskomfort w górnej części brzucha, szczególnie w prawym podżebrzu, to jeden z kluczowych objawów, który może wskazywać na rozwój raka wątroby. Wątroba, jako narząd pozbawiony zakończeń nerwowych, sama w sobie nie boli, jednak proces nowotworowy prowadzi do powiększenia narządu, co powoduje rozciągnięcie otaczającej ją błony surowiczej (torebki Glissona), bogato unerwionej i wrażliwej na ucisk. Badanie opublikowane w „World Journal of Gastroenterology” (2019) wykazało, że około 50-60% pacjentów z rakiem wątroby zgłasza ból w nadbrzuszu jako jeden z pierwszych symptomów choroby, często opisywany jako tępy, uciskający lub rozpierający. Ból ten może promieniować do pleców lub prawego barku, co jest związane z podrażnieniem nerwów przeponowych.

Ból w górnej części brzucha w przypadku raka wątroby może wynikać z kilku mechanizmów:

• Powiększenie wątroby (hepatomegalia) – rosnący guz nowotworowy powoduje zwiększenie objętości narządu, co prowadzi do rozciągnięcia torebki wątrobowej i wywołuje uczucie dyskomfortu.
• Ucisk na sąsiednie struktury – powiększona wątroba może uciskać na przeponę, żołądek lub jelita, powodując dodatkowe dolegliwości, takie jak uczucie pełności, nudności czy trudności w oddychaniu.
• Zapalenie lub martwica w obrębie guza – szybko rosnące zmiany nowotworowe mogą prowadzić do niedokrwienia i martwicy tkanek, co wywołuje miejscowy stan zapalny i ból.
• Współistniejąca marskość wątroby – wiele przypadków raka wątroby rozwija się na podłożu marskości, która sama w sobie może powodować ból i dyskomfort w nadbrzuszu.

Ból w prawym podżebrzu często pojawia się w zaawansowanych stadiach choroby, gdy guz osiąga znaczące rozmiary lub nacieka na sąsiednie struktury. Jednak u niektórych pacjentów może być odczuwany już we wczesnych etapach, szczególnie w przypadku szybko rosnących guzów lub współistniejących chorób wątroby, takich jak przewlekłe zapalenie wątroby typu B lub C. Dlatego w przypadku utrzymującego się bólu w nadbrzuszu, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki, w tym badań obrazowych (USG, tomografia komputerowa) oraz oznaczenia markerów nowotworowych, takich jak AFP (alfa-fetoproteina).

Objaw raka wątroby: Żółtaczka

Żółtaczka, czyli zażółcenie skóry, błon śluzowych i twardówek oczu, jest jednym z charakterystycznych, choć często późnych objawów raka wątroby. Jej pojawienie się wynika z zaburzeń w metabolizmie bilirubiny, barwnika powstającego w wyniku rozpadu hemoglobiny, który w zdrowym organizmie jest skutecznie przetwarzany i wydalany przez wątrobę. W przypadku raka wątroby dochodzi do upośledzenia funkcji hepatocytów (komórek wątrobowych) oraz utrudnienia przepływu żółci przez drogi żółciowe, co prowadzi do nagromadzenia bilirubiny we krwi. Badanie opublikowane w „Hepatology International” (2020) wskazuje, że żółtaczka występuje u około 30-40% pacjentów z rakiem wątroby, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach choroby, gdy guz nacieka na drogi żółciowe lub powoduje ich ucisk.

Żółtaczka w raku wątroby może być spowodowana kilkoma mechanizmami:

• Niedrożność dróg żółciowych – guz wątroby lub przerzuty do węzłów chłonnych mogą uciskać na przewody żółciowe, uniemożliwiając prawidłowy odpływ żółci do dwunastnicy.
• Uszkodzenie hepatocytów – komórki nowotworowe niszczą zdrowe tkanki wątroby, upośledzając jej zdolność do metabolizowania i wydalania bilirubiny.
• Zastój żółci wewnątrzwątrobowy – proces nowotworowy może prowadzić do zwężenia lub zablokowania mniejszych przewodów żółciowych wewnątrz wątroby, co skutkuje gromadzeniem się żółci i wzrostem stężenia bilirubiny.

Żółtaczce często towarzyszą inne objawy, takie jak świąd skóry (spowodowany odkładaniem się soli żółciowych w tkankach), ciemne zabarwienie moczu (bilirubina jest wydalana przez nerki) oraz odbarwienie stolca (brak bilirubiny w jelitach). Warto podkreślić, że żółtaczka w raku wątroby jest zwykle późnym objawem, co oznacza, że jej pojawienie się często wskazuje na zaawansowane stadium choroby. Jednak u niektórych pacjentów, szczególnie z guzami zlokalizowanymi w pobliżu głównego przewodu żółciowego, żółtaczka może wystąpić stosunkowo wcześnie. Dlatego w przypadku jej wystąpienia, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka (np. marskość wątroby, przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C), konieczne jest pilne przeprowadzenie diagnostyki, w tym badań laboratoryjnych (oznaczenie poziomu bilirubiny, enzymów wątrobowych) oraz obrazowych (USG, tomografia komputerowa). Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia, np. poprzez udrożnienie dróg żółciowych za pomocą stentowania, może znacząco poprawić komfort życia pacjenta i rokowanie.

Ozempic może być niebezpieczny. Uważaj na te skutki uboczneZobacz również

Objaw raka wątroby: Wodobrzusze i obrzęki nóg

Wodobrzusze, czyli patologiczne gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej, oraz obrzęki nóg to objawy, które często towarzyszą zaawansowanym stadiom raka wątroby, choć mogą pojawić się również we wcześniejszych etapach choroby, szczególnie u pacjentów z marskością wątroby. Wodobrzusze w raku wątroby wynika z dwóch głównych mechanizmów: nadciśnienia wrotnego, spowodowanego zaburzeniami przepływu krwi przez wątrobę, oraz hipoalbuminemii, czyli niedoboru albumin – białek produkowanych przez wątrobę, które utrzymują ciśnienie onkotyczne w naczyniach krwionośnych. Badanie opublikowane w „Journal of Clinical Oncology” (2017) wykazało, że wodobrzusze występuje u około 50-60% pacjentów z rakiem wątroby, a jego obecność jest związana z gorszym rokowaniem i zmniejszoną przeżywalnością.

Wodobrzusze i obrzęki nóg w raku wątroby mogą być spowodowane kilkoma czynnikami:

• Nadciśnienie wrotne – guz nowotworowy lub marskość wątroby prowadzą do zwiększonego oporu w przepływie krwi przez wątrobę, co powoduje wzrost ciśnienia w żyle wrotnej i przesięk płynu do jamy otrzewnej.
• Hipoalbuminemia – wątroba dotknięta nowotworem traci zdolność do syntezy albumin, co prowadzi do spadku ciśnienia onkotycznego i ucieczki płynu z naczyń krwionośnych do tkanek oraz jamy otrzewnej.
• Zaburzenia hormonalne – rak wątroby może prowadzić do zwiększonego wydzielania aldosteronu, co powoduje retencję sodu i wody w organizmie, nasilając obrzęki.

Wodobrzusze objawia się powiększeniem obwodu brzucha, uczuciem ciężkości, dyskomfortem, a w skrajnych przypadkach – dusznością spowodowaną uciskiem na przeponę. Obrzęki nóg, szczególnie w okolicy kostek, są wynikiem gromadzenia się płynu w przestrzeni pozakomórkowej, co jest związane z zaburzeniami krążenia i hipoalbuminemią. Wodobrzusze i obrzęki nóg są zwykle objawami zaawansowanej choroby, ale mogą pojawić się wcześniej u pacjentów z współistniejącą marskością wątroby lub niewydolnością serca. W przypadku ich wystąpienia konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki, w tym badania fizykalnego, ultrasonografii jamy brzusznej oraz analizy płynu puchlinowego. Leczenie wodobrzusza obejmuje diuretyki, paracentezę (usunięcie płynu przez nakłucie) oraz terapię choroby podstawowej.

Objawy raka wątroby - nie zwlekaj!

Wczesne objawy raka wątroby są często niespecyficzne i mogą być mylone z innymi schorzeniami. Niemniej jednak, świadomość tych symptomów i ich wczesne rozpoznanie mogą znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie. Jeśli zauważysz u siebie lub bliskich którykolwiek z wymienionych objawów, skonsultuj się z lekarzem w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych.