Spis treści
Zapytaliśmy prezesa Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – Medycyna XXI prof. dr. hab. med. Krzysztofa J. Filipiaka o choroby cywilizacyjne. Ekspert wytłumaczył czym są, jakie są ich przyczyny, jak można je leczyć, a także czy można im zapobiegać. Dopytaliśmy także o to, jakie jego zdaniem są najważniejsze zmiany w medycynie w ciągu ostatnich 10 lat. Prof. Filipiak jest kardiologiem, internistą, hipertensjologiem i farmakologiem klinicznym.
Choroby cywilizacyjne: czym są, jakie są ich przyczyny, czy można im zapobiegać? [WYWIAD]
Iga Leszczyńska: Czym są choroby cywilizacyjne?
prof. Krzysztof J. Filipiak: Nie ma jednej określonej definicji chorób cywilizacyjnych. Ale z reguły używając tego sformułowania, mamy na myśli najczęstsze schorzenia występujące w naszej populacji, w czasach, w których żyjemy.
I.L.: Jakie są przyczyny i rodzaje chorób cywilizacyjnych?
prof. K.J.F.: Wynikają one głównie ze zmiany stylu życia, który dokonuje się od wieków, coraz mniejszej aktywności fizycznej, złego odżywiania. Trzeba by zatem odwołać się do epidemiologii i w pierwszym rzędzie wymienić te cywilizacyjne zagrożenia, których liczbowo mamy najwięcej. Przykładowo, w Polsce byłyby to: zaburzenia lipidowe tzw. dyslipidemie (21 milionów Polaków), nadciśnienie tętnicze (12 milionów), palenie wyrobów tytoniowych (8 milionów), otyłość (7 milionów) i metaboliczne stłuszczenie wątroby (7 milionów), żeby wymienić tylko pięć najważniejszych z punktu widzenia epidemiologii. Ale gdyby popatrzeć na liczbę zgonów, najważniejsze są szeroko rozumiane choroby sercowo-naczyniowe (zawały serca, udary mózgu), które są pierwszą przyczyną zgonów w Polsce oraz choroby nowotworowe – druga przyczyna zgonów. Co ważne, obie te kategorie zgonów – kardiologiczne i onkologiczne - wypływają z podobnych przyczyn, o których mówiłem pierwotnie, a takie epidemie jak palenie tytoniu czy otyłość są ich wspólną przyczyną. Poza tym do miana chorób cywilizacyjnych zalicza się w literaturze medycznej wiele innych przewlekłych schorzeń: depresję, stany lękowe, uzależnienia, choroby alergiczne, choroby płuc, przewlekłą niewydolność nerek, cukrzycę, niewydolność serca – wszystko to, czego częstość występowania rośnie, bo wydłuża się ludzkie życie i/lub natężenie, czas ekspozycji na określone czynniki ryzyka wzrasta. Tym wszystkim zajmujemy się m.in. w Polskim Towarzystwie Postępów Medycyny – Medycyna XXI.
I.L.: Jak je leczyć?
prof. K.J.F.: Gdyby odpowiedź była prosta i uniwersalna, nie potrzebowalibyśmy nowych odkryć medycznych i coraz większej specjalizacji naszej lekarskiej wiedzy. Ale kilka uniwersalnych wskazówek można przekazać w zakresie zarówno prewencji, jak i leczenia.
I.L.: Czy można im zapobiegać?
prof. K.J.F.: Tak, zmieniając nasz tryb życia. Nie paląc papierosów, prawidłowo się odżywiając, zwiększając aktywność fizyczną, dbając o to, by nie mieć otyłości, doceniając życie w czystym, niezanieczyszczonym środowisku, unikając sytuacji stresowych, lękowych, a nawet hałasu. Wszystko to, to uznane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Jako lekarz muszę też przypomnieć o konieczności szczepień dzieci i dorosłych (takie postępowanie wyeliminowało choroby zakaźne z listy chorób cywilizacyjnych, ale wszystko to mogą zmienić ruchy denialistów rozumu i antyszczepionkowców). Powinniśmy regularnie badać się: sprawdzać stężenie cholesterolu, cukru, czynność nerek, mierzyć sobie ciśnienie tętnicze, ograniczyć alkohol, dążyć do diety śródziemnomorskiej z unikaniem tłuszczy nasyconych, zwierzęcych, soli, nadmiaru cukru. To proste zalecenia, ale jak się okazuje, bardzo trudne do realizacji.
I.L.: Które z chorób cywilizacyjnych są najgroźniejsze?
prof. K.J.F.: Skupiłbym się dzisiaj na dwóch chorobach cywilizacyjnych, które są przyczyną zarówno zgonów kardiologicznych, jak i onkologicznych. To zatem: palenie papierosów oraz otyłość. Te czynniki ryzyka – a właściwie choroby cywilizacyjne – powinny być adresowane ze szczególną troską przez rządzących, powinny też być zwalczane od najmłodszych lat. Stąd tak dużo o nich mówimy.
I.L: Czy są jakieś nowe choroby cywilizacyjne?
prof. K.J.F.: Odpowiedziałbym, że większym wyzwaniem jest „ewolucja” dotychczasowych chorób cywilizacyjnych, a nie pojawianie się nowych. Chociażby w zakresie dwóch, o których wspomniałem: palenia papierosów i otyłości, zachodzą fundamentalne zmiany, wymykające się kontroli specjalistów zdrowia publicznego. Dla dzieci i młodzieży mniejszym problemem staje się palenie papierosów, a większym – wczesne, głębokie uzależnienie od e-papierosów, najczęściej tych jednorazowych i smakowych. Z otyłością nie radzimy sobie u dzieci i młodzieży, cóż zatem robić po 18 roku życia, skoro określone wzorce stylu życia zostały już zaimplantowane. A odpowiedź jest naprawdę prosta: dobra legislacja, dobre rozwiązania prawne, obowiązkowa edukacja (a nie fakultatywna!) w szkole, skuteczne walka z szarlatanami wiedzy, znachorami, płaskoziemcami i innymi inżynierami leczącymi witaminą C.
I.L: Jakie Pana zdaniem były najważniejsze zmiany w medycynie w ciągu ostatnich 10 lat?
prof. K.J.F.: Skoro w pytaniu zarysowano tylko dekadę (ostatnie 10 lat), w której takich odkryć możemy poszukać, moja odpowiedź jest prosta i nagrodzona już zresztą najbardziej prestiżowymi nagrodami medycznymi na świecie: Nobla i Laskera. To dwa przełomowe zdarzenia, które wejdą do podręczników historii medycyny: wprowadzenie pierwszych powszechnych szczepionek technologii mRNA w trakcie epidemii COVID-19 oraz opracowanie nowych leków na otyłość/nadwagę – substancji będących analogami GLP-1. Nic z tymi dwoma odkryciami w ostatniej dekadzie nie może się, moim zdaniem, równać.
![Skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą czyli jakie są ograniczenia reklamy w sektorze zdrowia [Poradnik]](https://g.infor.pl/p/_files/38428000/reklama-sluzba-zdrowia-lekarze-marketing-przepisy-prawne-dzialania-wizerunkowe-38428374.jpg)