Spis treści
- 1. Drastyczne zmiany w wadze i wyglądzie
- 2. Nietypowe nawyki żywieniowe
- 3. Skrajne emocje związane z jedzeniem
- 4. Ukrywanie jedzenia lub epizody kompulsywnego objadania się
- 5. Nadmierne zainteresowanie aktywnością fizyczną
- 6. Pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego
- Zaburzenia odżywiania: kiedy szukać pomocy?
Zaburzenia odżywiania to nie tylko anoreksja i bulimia, ale także ortoreksja, kompulsywne objadanie się czy zespół nocnego jedzenia. Choć ich objawy mogą się różnić, łączy je jedno: obsesyjna kontrola jedzenia lub jego całkowita utrata kontroli. Osoby dotknięte tymi zaburzeniami często maskują swoje problemy, dlatego otoczenie może długo nie zauważyć pierwszych sygnałów. Świadomość objawów jest kluczowa dla wczesnego wykrycia i skutecznego leczenia.
1. Drastyczne zmiany w wadze i wyglądzie
Nagły spadek lub wzrost masy ciała może być pierwszym sygnałem ostrzegawczym, że coś jest nie tak. Chociaż waga naturalnie zmienia się w ciągu życia, gwałtowne różnice bez wyraźnej przyczyny mogą świadczyć o zaburzeniach odżywiania. Często osoby chore starają się ukrywać swoje ciało pod luźnymi ubraniami, aby zamaskować utratę lub przyrost kilogramów. Warto zwrócić uwagę na takie zmiany i nie bagatelizować ich jako chwilowego problemu.
Do objawów związanych ze zmianą wagi należą:
- szybka utrata masy ciała, prowadząca do niedowagi lub jej groźnych konsekwencji,
- niekontrolowane przybieranie na wadze, często wynikające z kompulsywnego jedzenia,
- przesadne skupienie na wyglądzie i częste negatywne komentarze na temat własnego ciała,
- unikanie sytuacji, w których konieczne jest pokazanie ciała (np. basen, plaża).
W tym miejscu warto zrobić zastrzeżenie: nie wszystkie przypadki skrajnych zmian w wadze i wyglądzie oznaczają, że dana osoba choruje na zaburzenia odżywiania. Spadek masy ciała może wynikać z innych chorób somatycznych, np. nowotworowych, lub psychicznych - np. depresja. Dopiero, gdy zauważymy inne objawy - jak te opisane poniżej - możemy podejrzewać, że chory może mieć problemy z zaburzeniami odżywiania.
2. Nietypowe nawyki żywieniowe
Zmiana sposobu jedzenia może być sygnałem, że dana osoba zaczyna mieć niezdrową relację z jedzeniem. Często osoby z zaburzeniami wprowadzają sztywne reguły dotyczące posiłków lub obsesyjnie kontrolują ich skład. Może to prowadzić do eliminowania całych grup produktów, liczenia każdej kalorii czy spożywania jedzenia w określonych rytuałach.
Niepokojące nawyki to między innymi:
- unikanie posiłków w towarzystwie i jedzenie w ukryciu,
- skrajne ograniczanie ilości spożywanych kalorii lub eliminowanie wielu produktów,
- obsesyjne ważenie, mierzenie i liczenie kalorii każdego składnika,
- obsesyjne planowanie posiłków,
- spowolnione lub znacznie przyspieszone tempo jedzenia,
- nagłe wprowadzanie restrykcyjnych diet bez uzasadnienia medycznego.
3. Skrajne emocje związane z jedzeniem
Jedzenie powinno być naturalną czynnością, dostarczającą energii i przyjemności. Osoby z zaburzeniami odżywiania często doświadczają jednak silnych emocji związanych z posiłkami. Może to być lęk przed jedzeniem, poczucie winy po zjedzeniu czegoś „zakazanego” lub euforia po długim poście. Takie reakcje emocjonalne mogą prowadzić do rozwoju niebezpiecznych schematów myślowych.
Do sygnałów ostrzegawczych należą:
- skrajne poczucie winy po zjedzeniu określonych produktów,
- napady paniki związane z jedzeniem w miejscach publicznych,
- nadmierne ekscytowanie się dietami i ich przestrzeganiem,
- wahania nastroju związane ze spożyciem lub odmową jedzenia.
4. Ukrywanie jedzenia lub epizody kompulsywnego objadania się
Osoby zmagające się z zaburzeniami odżywiania często mają epizody kompulsywnego objadania się, a następnie starają się to ukryć lub kompensować w postaci np. wymiotów. Mogą kupować i spożywać duże ilości jedzenia w samotności, a potem wyrzucać opakowania, by nikt się nie zorientował. W niektórych przypadkach ukrywanie jedzenia wiąże się także z oszczędzaniem posiłków na później lub przechowywaniem ich w nietypowych miejscach.
Niepokojące sygnały to:
- znikające jedzenie z lodówki, zwłaszcza słodycze i produkty wysokoenergetyczne,
- znajdowanie ukrytych opakowań po jedzeniu w nietypowych miejscach,
- nagłe głodówki po okresach przejadania się,
- wycieczki do toalety po posiłkach (prawdopodobieństwo wymiotów)
- obsesyjne gromadzenie zapasów jedzenia, mimo braku potrzeby.
5. Nadmierne zainteresowanie aktywnością fizyczną
Chociaż aktywność fizyczna jest ważnym elementem zdrowego stylu życia, w przypadku osób z zaburzeniami odżywiania może stać się obsesją. Nadmierne ćwiczenia mają na celu „spalanie” każdej zjedzonej kalorii i często prowadzą do przemęczenia organizmu. W skrajnych przypadkach osoba może ćwiczyć pomimo kontuzji, choroby lub skrajnego wyczerpania.
Objawy mogą obejmować:
- przymus codziennych, intensywnych treningów bez odpoczynku,
- ćwiczenia w ukryciu lub po nocach,
- silne poczucie winy w dni bez aktywności fizycznej,
- ignorowanie zmęczenia i sygnałów ostrzegawczych organizmu
- nieumiejętność zrezygnowania z ćwiczeń na rzecz np. spotkań towarzyskich i spontanicznych wydarzeń.
6. Pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego
Zaburzenia odżywiania mają ogromny wpływ na zdrowie – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Z czasem mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak osłabienie organizmu, zaburzenia hormonalne czy depresja. Jeśli ktoś z naszego otoczenia wykazuje nagłe pogorszenie samopoczucia, warto zastanowić się, czy nie jest to skutek problemów z odżywianiem.
Niepokojące objawy to:
- przewlekłe zmęczenie, omdlenia i osłabienie,
- wypadanie włosów, łamliwość paznokci i sucha skóra,
- drażliwość, depresja lub silne wahania nastroju - czasem zamrożenie emocjonalne i nieczułość,
- problemy z koncentracją i pamięcią.
Zaburzenia odżywiania: kiedy szukać pomocy?
Zaburzenia odżywiania to poważne schorzenia, które wymagają profesjonalnej pomocy. Im wcześniej zostaną rozpoznane, tym większa szansa na skuteczne leczenie. Jeśli u siebie lub bliskiej osoby zauważysz opisane wyżej objawy, warto skonsultować się z lekarzem, psychodietetykiem lub psychoterapeutą. Zaburzenia te rzadko mijają samoistnie, a ich konsekwencje mogą być długofalowe.